Kafkasya Jeopolitiğinde ‘‘Altılı Platform’’ Planı

Yazar: Elvin ABDURAHMANLI

Kurum: Azerbaycan Cumhuriyeti Diaspora Bakanlığı: Karabakh is Azerbaijan Milli Platformunun Türkiye Koordinatörü ve Uluslararası İstihbarat Uzmanı:

Çalıştığı Konular: 

• Küresel Terör
• Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler
• Orta Doğu Araştırmaları
• Güvenlik Politikaları
• Anadolu ve Balkan Araştırmaları
• Kafkasya Araştırmaları

Anahtar Kelimeler: Stratejik ilişkiler, Dış politika, Güç mücadelesi, Ekonomik İlişkiler.

JEL Kodları: N40, H56, F51.     Dağlık Karabağ’da 27 Eylül – 10 Kasım 2020 tarihlerinde 44 gün süren Azerbaycan Ermenistan arasındaki Vatan savaşının ardından 10 Kasım tarihinde taraflar arasında anlaşma yapıldı. Ermenistan tarafı Rusya’nın savaşı durdurması için anlaşmaya taraf olmasını istedi. Savaşın ardından taraflar arasındaki ilk resmi görüş 11 Ocak 2021 tarihinde Moskova’da gerçekleştir. Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın katılımıyla gerçekleşen görüşün detayları kamuoyu ile paylaşılmadı. Belirtmemiz gereken önemli bir husus ise Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Azerbaycan devlet televizyon kanalına ve uluslararası televizyon kanallarına yaptığı açıklamada ‘‘altılı platform’’ oluşturulması düşüncesini belirtmiştir. İlham Aliyev Ermenistan’ın kabul ettiği halde bu platforma katılım

---

Azerbaycan Cumhuriyetinin Diaspora Bakanlığının KARABAKH İS AZERBAİJAN Milli Platformunun Türkiye Cumhuriyeti Resmi Koordinatörü: Uluslararası İlişkiler ve İstihbarat İncelemeleri Uzmanı Elvin ABDURAHMANLI

sağlamasında olumsuz bir husus görmediğini belirtmiştir. İsmi geçen ‘‘altılı platform’’ planının muhtemel detaylarını aşağıdaki şekilde belirte biliriz:

   ‘‘Altılı platform’’ planına Azerbaycan, Türkiye, Rusya, İran, Ermenistan, Gürcistan’ın katılımıyla muhtemelen oluşturulması beklenen bir projedir. Bu proje ülkeleri geleceğe yönelik vizyonunu geliştirmesinde, Kafkasya bölgesinde barış ve istikrarı sağlamayı ve ekonomik alanda da üyeler arasında ilişkilerin artırılmasını hedefleyen bir projedir. ‘‘altılı platform’’ planı kapsamında üye devletlerarasında gerek diplomatik ilişkilerin, gerekse de ekonomik ilişkilerin tekrar düzenlemesi yapılacağı ön görülmektedir.

Diplomatik ilişkiler alanında:

• 1994 yılından kapalı olan Azerbaycan-Ermenistan sınırının açılması ve karşılıklı büyükelçiliklerin atanması.
• Azerbaycan-Ermenistan savaşı nedeniyle 1994 yılından kapatılan Türkiye-Ermenistan sınır kapısının açılarak ve karşılıklı büyükelçiliklerin atanması.
• Türkiye’de yaşayan Ermeni vatandaşlarını kendi ülkelerine kolay şekilde giderek geri gelmesine olanak sağlanması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında siyasi alanda istikrarın sağlanması.

Ekonomik ilişkiler alanında:

• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında Alt yapı ve ulaştırma sorunlarının giderilmesi. Örneğin: Telekomünikasyon, tren hattı, platforma dâhil ülkeler arası otoban yapımı.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında ticaretin vergiden muaf tutulması, meyve- sebze ve günlük tüketim gıdalarının üye devletlerarasında satışı için ortak pazar anlaşmaları yapılması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerin vatandaşlarının sınırlarda geçiş sırasında vize serbestliği ve pasaport yerine kimlik kullanımı getirilmesi.
• Platforma üye devletlerarasında yeni enerji projelerinin geliştirilmesi.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında eğitim alanında öğrenci değişim programlarının uygulanması ve ortak diploma denkliği verilmesi.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında ortak mali banka fonunun kurulması.
• ‘‘Altılı platform’’ planına üye devletlerarasında askeri ve stratejik alanda ortak tatbikatlar gerçekleştirilmesi ve silah üretimi.

     Yukarıda belirtilen ‘‘Altılı platform’’ projesi gerçekleşirse uzun yıllar sürme ihtimali olanaksız olduğu muhtemeldir. Çünkü Ermenistan 1988 yılına kadar birlikte yaşadığı Azerbaycan halkına karşı birçok katliam ve 1992 yılında Hocalı soykırımını yaparak sırtını dönmüştür. Nitekim 28 senelik Dağlık Karabağ’da Azerbaycan arazi bütünlüğüne karşı işgal sürdürmüştür. Unutmayalım ki, tarih tekerrür eder ve Ermenilerin gelecekte Türkiye ve Azerbaycan’a karşı her hangi saldırısının olmayacağının garantisi yoktur. Yakın geçmişe bakarsak 1975 senesinden 1990-lı yıllara kadar Asala ermeni terör örgütü Türkiye’nin yurt dışındaki diplomatlarına karşı terör eylemleri gerçekleştirmiştir. Ermenistan günümüzde halen sözde 1915 ermeni soykırımı iddialarını sürdürmeye devam etmektedirler. 27 Eylül-10 Kasım 2020 tarihleri arasında süren 44 günlük ikinci Dağlık Karabağ savaşı sonucunda Ermenistan’ın 8472 askerini ölmüş, 13000 askeri ise yaralanmıştır. Nitekim Ermeni Başbakanı Nikol Paşinyan’ın savaşın kaybettiğini canlı yayımda belirtmesinin ardından Ermenistan halkı savaşın devamını istemiş ve Başbakan Nikol Paşinyan’ın istifasını istemişlerdir. Azerbaycan’ın galibiyeti ile sonuçlanan 44 günlük ikinci Karabağ savaşının ardından Ermenistan halkı arasında yapılan röportajda halkın Rus barış gücünün Dağlık Karabağ’da 5 yıl kalmasına olumlu baktığını ve geçecek bu beş yılda Ermeni ordusunun güçlenerek tekrar Dağlık Karabağ’ı geri alacaklarını düşündükleri ifade etmişlerdir. Tüm bu gelişmeleri dikkatle analiz edersek Ermeni halkının bu platforma olumlu bakmayacağını söyleye biliriz. Diğer önemli bir husus ise Azerbaycan ordusu 44 günlük ikinci Karabağ savaşında 2783 askerini kaybetmiş ve bu platform gerçekleşirse Ermenistan-Azerbaycan arasında sınırların açılmasına halkın olumlu bakmayacağını net bir şekilde söyleye biliriz. Çünkü Azerbaycan toprağının bütünlüğü için gerek Birinci Karabağ savaşı esnasında gerekse de İkinci Karabağ savaşı esnasında canını feda eden binlerle kahraman Azerbaycan Türkünün aileleri ve Dağlık Karabağ savaşı gazileri bu gelişmeye sıcak bakmayacaklarını belirtmemiz gereken önemli hususlardan biridir. Fakat belirte biliriz ki, bu platform 6 üye devletin içerisinde Azerbaycan-Ermenistan için zor gözükse de belki de diplomasi alanında barış ve huzuru getire bilecek,  geleceğe yönelik atılmış bir proje niteliği taşımaktadır.